Oekraïners kunnen in het algemeen vrij naar Nederland reizen en hier 90 dagen verblijven zonder zich te hoeven melden. Wie al in Nederland is, mag voorlopig blijven, ook als die termijn om is of een verblijfsvergunning verlopen is. Op deze pagina wordt globaal toegelicht welke reis- en verblijfsmogelijkheden en rechten Oekraïners hebben in de EU. De regelingen voor verblijf in Nederland vind je in meer detail op de pagina Rechten voor Oekraïners.
Laatste update zomer 2022
Op deze pagina:
Reizen in Europa
We krijgen vragen van mensen of ze Oekraïners in bijvoorbeeld Polen kunnen ophalen om hen naar Nederland te brengen. In veel gevallen is dit niet illegaal: voor Oekraïners gelden soepele regels. Als ze een biometrisch paspoort hebben kunnen ze zonder visum 90 dagen vrij in de EU reizen en verblijven. Als iemand reeds 90 dagen in de EU is, kan het wel lastiger worden. In principe moet hij dan inmiddels zijn verblijf geregeld hebben in het land waar hij verblijft.
Inmiddels keren sommige Oekraïners (tijdelijk) terug naar Oekraïne. Als ze op dat moment al 90 dagen in de EU zijn geweest, kan het een probleem zijn om weer terug de EU in te reizen. Het helpt dan wel als ze een bewijs hebben dat ze in een lidstaat verblijfsrecht hebben op grond van de Tijdelijke bescherming (zie hieronder). In Nederland krijgen mensen zo’n bewijs na een kort interview bij de IND. Die procedures zijn in juli 2022 van start gegaan, maar het zal enkele maanden duren voordat iedereen een bewijs van verblijfsrecht heeft.
Tijdelijke bescherming
De EU heeft op 3 maart 2022 de zogeheten ‘Tijdelijke beschermingsrichtlijn” geactiveerd. Hiermee ontvangen Oekraïners de volgende rechten:
- Het recht om een verblijfstitel te ontvangen;
- Het recht om in loondienst of als zelfstandige te werken;
- Het recht op een fatsoenlijk onderkomen (huisvesting);
- Het recht op sociale bijstand, financiële ondersteuning en medische zorg;
- Het recht van kinderen jonger dan 18 jaar om onder dezelfde voorwaarden als onderdanen van een EU-land onderwijs te kunnen ontvangen.
Een Oekraïense vluchteling moet dus in principe wel een verblijfsvergunning aanvragen in het EU-land waar hij verblijft. In Nederland volstaat in eerste instantie inschrijving bij de gemeente waar iemand (tijdelijk) verblijft. Na die inschrijving volgt nog een kort interview bij de IND waarna men als regel een bewijs van verblijfsrecht krijgt. Dit biedt overigens geen recht op vrij reizen in de EU en ook niet op verblijf in een andere EU-lidstaat. Wel voorziet de regeling er in dat gezinnen die over meerdere landen verspreid raken, weer in één lidstaat bij elkaar kunnen wonen.
Regelingen in Nederland
Kijk voor de meest actuele informatie op de website van Rijksoverheid. Over de uitwerking van de Tijdelijke bescherming in Nederland kun je meer lezen op de pagina Rechten voor Oekraïners.
Meer info over verblijfs- en reismogelijkheden
De IND heeft een overzichtspagina met informatie die up-to-date wordt gehouden.
Advies
Ook al kunnen Oekraïners legaal naar Nederland reizen, toch raden we het af om mensen zomaar op te halen, tenzij je ze al kent. Het is altijd het beste om hulp aan te bieden via ervaren hulporganisaties. Je kunt ook hulp bieden aan Oekraïners die al in Nederland zijn of aankomen. Wil je onderdak aanbieden, dan kan dat het beste via Takecarebnb. Je kunt ook kijken op de website van je eigen gemeente wat je in je woonplaats kunt doen. Zie verder ook onze adviezen voor gastgezinnen.
Andere vluchtelingen uit Oekraïne
Ook Oekraïne herbergt vluchtelingen van buiten Europa, zoals Iraniërs en Afghanen. Ook zij zoeken nu een veilig heenkomen in de buurlanden ten westen van Oekraïne. In hoeverre dat lukt, is onduidelijk. Er klinken geluiden over discriminatie.
Heeft een vluchteling van buiten Europa een vluchtelingenstatus in Oekraïne, dan komt hij ook in aanmerking voor de Tijdelijke bescherming in de EU.
Als iemand in Oekraïne verbleef zonder vluchtelingenstatus, dan zal hij na aankomst in de EU volgens de gewone regels asiel moeten aanvragen of terugkeren naar het land waar hij oorspronkelijk vandaan kwam. Dit geldt bijvoorbeeld voor internationale studenten die in Oekraïne studeerden. Er is een uitzondering voor mensen die in Oekraïne een permanente verblijfsvergunning hadden: deze groep valt wel onder de tijdelijke bescherming.
Foto: UN Women/Aurel Obreja, cropped
