Veel mensen zijn geraakt door het leed in Oekraïne en zoeken naar informatie waarmee ze kunnen helpen. Op deze pagina wordt verder toegelicht welke mogelijkheden en rechten Oekraïense vluchtelingen momenteel hebben in Nederland.
Laatste update 2 september 2023
Op deze pagina:
Inschrijving bij de gemeente
Als iemand uit Oekraïne is ingeschreven bij de gemeente, kan hij gebruik maken van de regelingen van de ‘Tijdelijke bescherming’. Verderop op deze pagina wordt de regeling verder uitgelegd. Deze mogelijkheid geldt voor:
- Mensen met een Oekraïens paspoort;
- Mensen die op 23 februari 2022 een vluchtelingenstatus of een permanente verblijfsvergunning voor Oekraïne hadden.
- Mensen die op 23 februari 2022 een tijdelijke verblijfsvergunning voor Oekraïne hadden, bijvoorbeeld voor studie of werk, én op 19 juli 2022 ingeschreven stonden bij een Nederlandse gemeente.
De overheid heeft overigens bepaald, dat voor deze groep de Tijdelijke bescherming afloopt op 4 september 2023. Vraag is nog, of dit juridisch kan. Hierover wordt in november 2023 een uitspraak verwacht van de Raad van State. Op 1 september heeft de Raad van State bepaald dat de opvang niet beëindigd mag worden voordat uitspraak is gedaan. Op 2 september heeft de staatssecretaris dit overgenomen. Zie ook persbericht van de Raad van State. - Mensen uit Oekraïne die niet in aanmerking komen voor de Tijdelijke bescherming, kunnen eventueel asiel aanvragen.
Oekraïners kunnen zich inschrijven bij de gemeente waar ze een woonadres hebben, ook als het een tijdelijk adres is zoals een gastgezin of noodopvang. Kijk voor meer informatie op de website van de IND, ook als iemand geen Oekraïens paspoort of verblijfsvergunning bij zich heeft.
Had iemand een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne voor, bijvoorbeeld, studie of werk? En was hij op 19 juli 2022 nog niet ingeschreven bij een Nederlandse gemeente? Dan is die inschrijving niet meer mogelijk. Hij kan wel asiel aanvragen als het niet veilig is om naar het land terug te keren waar hij oorspronkelijk vandaan komt. Zie ook de informatie van de IND.
Tijdelijke bescherming
De EU heeft op 3 maart 2022 de zogeheten ‘Tijdelijke beschermingsrichtlijn” geactiveerd. Hiermee ontvangen Oekraïners de volgende rechten:
- Het recht om een verblijfstitel te ontvangen;
- Het recht om in loondienst of als zelfstandige te werken;
- Het recht op een fatsoenlijk onderkomen (huisvesting)
- Het recht op sociale bijstand, financiële ondersteuning en medische zorg;
- Het recht van kinderen jonger dan 18 jaar om onder dezelfde voorwaarden als onderdanen van een EU-land onderwijs te kunnen ontvangen.
De maatregel geldt momenteel tot 4 maart 2024 en kan nog één keer verlengd worden tot 4 maart 2025. Het is niet bekend hoe de bescherming van Oekraïners daarna geregeld wordt, als de oorlog dan nog voortduurt.
Hieronder vind je informatie over de regelingen zoals die nu bekend zijn. Als er meer bekend wordt of er wijzigingen zijn, proberen we dat op deze pagina zo goed mogelijk bij te werken. Onder “Handige websites” verderop, vind je links naar websites die uitgebreidere, actuele informatie bieden.
Bewijs van verblijf
Naast de inschrijving bij de gemeente moeten mensen uit Oekraïne nog een korte aanmeldprocedure bij de IND doorlopen. Dit wordt vanaf juli langzaamaan opgestart. Ze krijgen dan een ‘bewijs van verblijf‘ in Nederland. Tot die tijd is inschrijving bij de gemeente voldoende, om gebruik te maken van de regelingen voor tijdelijke bescherming.
Huisvesting
Goede huisvesting regelen voor de Oekraïense vluchtelingen is niet eenvoudig. Momenteel wordt dit georganiseerd door de veiligheidsregio’s. Soms is er opvang in grote hallen met veldbedden, maar dat moet uiteraard niet te lang duren. Opvang wordt vooral lokaal geregeld. Veel gemeentes hebben een pagina over de voorzieningen voor Oekraïners op hun website staan, daar kun je vaak veel informatie vinden. Op onze website vind je tips voor gastgezinnen.
Werk en financiën
Oekraïners mogen werken zonder werkvergunning. Oekraïners die geen verblijfsvergunning hebben, hebben echter geen recht op een sociale uitkering. Er wordt wel leefgeld verstrekt. Gemeenten mogen dit bedrag uitkeren in geld of ook deels in natura.
Oekraïners die bij een gastgezin inwonen krijgen ter aanvulling nog een extra bedrag. Voor de duidelijkheid: dit geld wordt uitgekeerd aan het Oekraïense gezin, niet aan het gastgezin. Het is wel mogelijk afspraken te maken over een financiële bijdrage. Voor actuele informatie zie Rijksoverheid.
Oekraïners kunnen een tijdelijke rekening openen bij Bunq. Hiermee kunnen ze in de EU betalingen doen. Andere banken bieden ook mogelijkheden, zie de informatie op de website van van Betaalvereniging Nederland met doorverwijzing naar de verschillende banken.
Medische zorg
Actuele informatie over medische zorg voor Oekraïners vind je bij de Zorgverzekeringslijn. Hier staat informatie voor:
- zorgverleners
- vrijwilligers en hulpverleners
- de Oekraïners zelf, zowel in het Oekraïens als in het Russisch
De informatie is aan verandering onderhevig, houd de website dus in de gaten voor wijzigingen.
Onderwijs
Kinderen tot 18 jaar hebben recht op onderwijs. Het regelen daarvan is een hele uitdaging. De uitvoering kan per gemeente verschillen. Voor informatie kun je daarom het beste de Oekraïne-pagina’s van de website van je eigen gemeente raadplegen.
Handige websites
- Op de website RefugeeHelp staat veel nuttige informatie in vier talen: Oekraïens, Russisch, Engels en Nederlands. Hier kunnen mensen ook locaties vinden voor inloopspreekuur bij VluchtelingenWerk en een afspraak maken voor een online consult.
- Bij de Zorgverzekeringslijn is veel informatie te vinden over gezondheidszorg.
- Voor informatie over reizen naar Nederland en verblijfsrecht, kun je ook terecht op de website van de IND.
- Tenslotte heeft VluchtelingenWerk een overzichtspagina gemaakt voor veel gestelde vragen.
Asiel aanvragen
Door de Tijdelijke bescherming is het niet nodig voor Oekraïners om asiel aan te vragen. Asielaanvragen worden voorlopig ook niet in behandeling genomen en Oekraïners krijgen ook geen opvang in de toch al volle azc’s. In plaats daarvan worden in de 25 veiligheidsregio’s andere opvangplekken speciaal voor Oekraïners aangeboden.
Ook mensen die op 23 februari 2022 een vluchtelingenstatus of een permanente verblijfsvergunning voor Oekraïne hadden, hoeven geen asiel aan te vragen. Voor hen gelden dezelfde regels als voor mensen met de Oekraïense nationaliteit.
Voor mensen die een tijdelijke verblijfsvergunning hadden in Oekraïne (voor bijvoorbeeld studie of werk) gelden andere regels:
- Stond iemand op 19 juli 2022 ingeschreven bij een Nederlandse gemeente? Dan valt hij tot 4 september 2023 onder de Tijdelijke bescherming. Om langer te mogen blijven, moet hij asiel aanvragen of aanspraak kunnen maken op een vergunning voor studie of werk. Het is overigens nog de vraag of de Tijdelijke bescherming van deze groep wel ingetrokken kan worden, zie bericht van VluchtelingenWerk hierover.
- Stond iemand op 19 juli 2022 nog niet ingeschreven bij een Nederlandse gemeente? Dan is die inschrijving niet meer mogelijk. Hij kan wel asiel aanvragen als het niet veilig is om terug te keren naar het land waar hij oorspronkelijk vandaan komt.
Foto: UN Women/Aurel Obreja
