Vluchtelingen steunen na de aardbeving

Dagelijks zien we de vreselijke beelden uit Syrië en Turkije na de aardbevingen op 6 februari 2023. De impact is groot, niet alleen daar, maar ook hier. De enorme omvang van de ramp maakt geeft je een gevoel van machteloosheid. Toch zoeken veel Nederlanders naar manieren om hun Turkse en Syrische contacten kunnen steunen. Hier vind je achtergrondinformatie en tips.

Op deze pagina:

Syriërs, Koerden en Turken in Nederland steunen na de aardbeving

Het kan spannend voelen om toenadering te zoeken tot mensen die in een moeilijke situatie zitten. Logisch, stel je voor dat je het verkeerd doet?

Toch is het feit dat je het probeert al waardevol voor mensen. Zelfs als ze het lastig vinden om te delen, vinden de meesten het prettig dat je er voor hen wil zijn. Een ramp als deze kan mensen namelijk in een isolement brengen. Dus vraag aan mensen hoe het nu met hen gaat. Informeer wat ze prettig vinden of gewend zijn in hun cultuur. Wees ook trouw; er staat geen vaste tijd voor de verwerking van dit soort heftige gebeurtenissen.

Mensen reageren verschillend op heftige situaties. Met boosheid of verdriet. Of juist onverschillig en verdoofd. Dat is normaal. Geef je vrienden zonder oordeel de ruimte om zich te uiten. Bemoedig mensen als ze worstelen met schuldgevoelens of schaamte.

Lees hier meer over steunen bij vermissing, overlijden of lees 11 tips bij steunen. Onderaan deze pagina staan concrete tips om cultuur-sensitief te kunnen steunen.

Terug naar boven

Secundair trauma bij Turken, Koerden en Syriërs na de aardbeving

Dat het meemaken van een ramp als deze aardbeving, traumatisch kan zijn, zal weinig mensen verbazen. Minder bekend is het effect op betrokkenen in Nederland. Ook zij kunnen namelijk trauma oplopen, bijvoorbeeld door de verhalen te horen van geliefden. Dat heet secundair trauma en lijkt op posttraumatische stressstoornis (PTSS). Veel mensen voelen zich dan moe, uiten zich cynisch of afstandelijk en voelen zich tekortschieten naar familie en vrienden.

De kans op secundair trauma wordt vergroot door

hoever je je inleeft in de ander: dit heeft ook te maken met persoonlijke aanleg, hoeveel details je hoort of hoe sterk je relatie met de verteller is
onverwerkte persoonlijke trauma’s en het feit dat de aardbeving onverwacht kwam

Anderzijds zijn er ook factoren die juist kunnen beschermen tegen secundair trauma. Het geeft mensen handvatten als ze het idee hebben iets te kunnen betekenen voor hun geliefden ver weg. Steun van anderen om hen heen, helpt ook enorm.

Lees meer over hoe je er voor je vriend(in) kunt zijn op onze pagina over trauma.

Terug naar boven

Wat doet de aardbeving in Syrië en Turkije met vluchtelingen?

Vluchtelingen kunnen heftig op de aardbeving reageren omdat die eerdere traumatische ervaringen in herinnering brengt. Ze maken zich zorgen om achtergebleven familieleden en vrienden. Hun omstandigheden (in een vreemd land en in een opvang met anderen) maken het vaak extra moeilijk met de situatie om te gaan. Om hen beter te kunnen begrijpen, is het behulpzaam eerst stil te staan bij wat ze doormaken en de factoren die hun (rouw)proces verder compliceren:

De aardbeving brengt emoties omhoog van eerder trauma. Bijvoorbeeld doordat wat je achter je hebt moeten laten, nu verwoest is. Je kunt definitief nooit meer terug naar hoe het vroeger was. Bovendien herinnert het aan eerder verlies.
Beelden van kapotte gebouwen kunnen een trigger zijn voor herbeleving van eigen traumatische ervaringen.
Het is pijnlijk als je door (politieke) redenen niet terug kan naar je geboorteland om fysiek bij familie en vrienden te zijn.
Het ontbreken van een begrafenis of andere afscheidsrituelen maakt het moeilijker om vorm te geven aan het verdriet.
Hun veerkracht kan beperkt zijn door mentale druk en stress van de asielprocedure en het leven in een azc.
Geen sociaal vangnet als je nieuw bent in Nederland en nog weinig mensen kent.
Gebrek aan informatie over eigen familieleden. Het is niet ongewoon voor vluchtelingen dat hun familie verspreid woont over de wereld. Daardoor kan de vluchteling niet op de hoogte zijn van hun verblijfplaats, vermissing of overlijden.
Gebrek aan privacy. Op azc’s wonen bewoners dicht op elkaar waardoor zij door weinig ruimte en privacy niet vrij voelen om hun emoties te tonen.
Voor wie halsoverkop vertrokken is en geen goed afscheid heeft kunnen nemen, is een overlijden extra pijnlijk. Dat geldt ook voor gebroken relaties.

Terug naar boven

Wat maakt rouw bij een ramp als deze complexer?

Rouwen doet pijn, nog even los van een vluchtachtergrond. Factoren die het rouwproces verzwaren waardoor mensen daarin ‘vast’ kunnen komen zitten:

De jonge leeftijd van sommige slachtoffers voelt onrechtvaardig
De manier waarop mensen overleden zijn, angst dat geliefden hebben geleden
De omvang en opeenstapeling van het verlies
Onzekerheid, bijvoorbeeld door vermissingen of gebrek aan informatie
De plotselinge aard van de ramp
Geen afscheid kunnen nemen
Machteloosheid; niet bij familie kunnen zijn, niet kunnen helpen
Zorgen om nabestaanden
Gevoel van onrecht door hulp die niet eerlijk verdeeld wordt
Duur van de traumatische ervaring; familie en vrienden verkeren in hachelijke situaties

Rouw vindt niet alleen plaats bij overlijden of vermissing. Denk ook aan gehandicapt raken of je huis kwijtraken.

Terug naar boven

Culturele- en religieuze rituelen bij heftige situaties

Over het algemeen vinden mensen het prettig te vertellen over de gebruiken en rituelen die zij kennen vanuit hun culturele of religieuze achtergrond. Per persoon kan dit natuurlijk verschillen.

(Syrisch)-Orthodoxe christenen

Het kerkgebouw en gedenkdiensten hebben een belangrijke rol. Door samen te komen, houden mensen binnen de gemeenschap elkaar vast
Syriërs zijn gewoon speciale, bittere koffie te drinken bij rouw
Christenen branden vaak kaarsen

Moslims

Een islamitische begrafenis moet zo snel mogelijk gebeuren. Dat is namelijk de manier om ze te eren en hun lijden te stoppen. Wanneer dit niet kan, is dat ontzettend pijnlijk
Moslims bidden speciale smeekbeden (dua’s)
De (geloofs)gemeenschap speelt een belangrijke rol. Er zijn speciale samenkomsten in moskeeën.

Terug naar boven

Concrete tips: wat jij kunt doen

Breng wat te eten mee, dit is gebruikelijk in deze culturen bij rouw en ontzorgt de familie. Hou rekening met diëten; geen varkensvlees of gelatine bijvoorbeeld. Orthodoxe christenen houden vastenperiodes aan: onthouding van vlees, en eten en drinken op speciale momenten.
Doordat veel mensen in deze situatie vooral zorgen hebben familie in de getroffen gebieden, kan ‘ontzorgen’ er ook anders uit zien. Bijvoorbeeld door praktisch meedenken hoe je contacten hun dierbaren op een veilige manier geld kunnen sturen. Vraag gerust waar behoefte aan is.
Heb oog voor de kinderen in huis. Of ze er nu in meegenomen zijn of niet; vaak reageren kinderen op de spanning en verdriet in huis. Bijvoorbeeld door negatieve aandacht te vragen. Het helpt als je hen bewust positieve aandacht geeft. Als de kinderen gezien en gehoord worden, steun je zowel hen als hun ouders.
Het vocabulair omtrent overlijden is heel specifiek. Als Nederlands niet de eerste taal is, is de kans dan ook groot dat het woord “gecondoleerd” onbekend is. Spreek daarom in herkenbare taal. Wens mensen kracht, sterkte en troost. Je ‘praat’ niet alleen met woorden, maar ook met je toon en houding. Dat je er bent, is waardevol.
Het wordt vaak gewaardeerd als je voor mensen bidt. Je mag dit gewoon vragen. Wees voorzichtig en fijngevoelig in het delen van andere woorden of teksten.
Zowel secundair trauma, rouw om overlijden of de onzekerheid van een vermissing, zijn bijzonder gecompliceerd. Hou er dus rekening mee dat mensen verschillend reageren en bemoedig mensen dat wat ze voelen ‘oké’ is. Ook trouw speelt hier een belangrijke rol; blijf bij mensen inchecken voor langere tijd.
Peil voorzichtig of er behoefte is aan rituelen om bij het verlies stil te staan. Denk bijvoorbeeld aan het branden van kaarsen.
Gave heeft speciale kaarten in het Turks en Arabisch om te laten weten dat je voor je nabestaanden en hun familie bidt. Download ze gratis
Doe je schoenen uit als je op bezoek gaat.
Het kan zijn dat jouw contact ‘afwezig’ is en veel op zijn/haar telefoon zit om de situatie in het land van herkomst in de gaten te houden. Dat betekent niet dat je aanwezigheid niet gewaardeerd wordt. Begrip helpt.
Niet in elke cultuur is men gewend om te praten over emoties of ze te tonen. Probeer dus niet te diep te gaan ‘graven’, maar luister naar wat iemand wil delen. Wees ook waakzaam niet voor iemand in te vullen hoe diegene zich voelt, maar probeer open te staan voor de ander.
Naarmate de situatie langer duurt, is het belangrijk ook af en toe afleiding te hebben van de zorgen. Beweging door samen te wandelen of sporten kan daarbij helpen.

Terug naar boven

Disclaimer: De onderwerpen die aan bod komen in dit artikel zijn erg complex. Daardoor ontkomen wij niet aan generalisaties. Het kan zijn dat jij of jouw relatie zich niet herkent in de hier genoemde beschrijvingen. Om je zoveel mogelijk waarheidsgetrouwe informatie te verschaffen, hebben wij de inhoud van deze pagina bij meerdere deskundigen gecheckt.

Foto’s: Rachel Knickmeyer via Flickr, vlad via Adobe Stock